Voeding en gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar wat is nu precies het verband tussen wat je eet en hoe gezond je bent? Welke voedingsmiddelen dragen bij aan een goede gezondheid en welke kunnen je beter vermijden? In dit uitgebreide artikel beantwoorden we veel gestelde vragen rond voeding en gezondheid, analyseren we wat de wetenschap zegt en bieden we praktische adviezen voor optimale gezondheid.
Kennis vergaren is stap één
Jezelf inspireren om die kennis toe te passen in je dagelijks leven is stap twee.
Wees van harte welkom op de Voedings- en Yogaretraites van De Imme.
En ervaar hoe voeding je kompas kan worden naar vitaliteit en gezondheid.
Het verband tussen voeding en gezondheid
Voeding voorziet ons lichaam van brandstof, bouwstoffen en micronutriënten die noodzakelijk zijn voor het functioneren van elke cel. Een gezond voedingspatroon vermindert het risico op chronische ziekten als hart- en vaatziekten, diabetes type 2, bepaalde vormen van kanker en obesitas. Tegelijkertijd speelt ongezonde voeding een zeer grote rol in de ontwikkeling van deze welvaartsziekten.
Volgens het RIVM zal het aantal mensen met een chronische ziekte in Nederland stijgen naar ongeveer 7 miljoen in 2030, wat neerkomt op circa 40% van de bevolking (RIVM, 2014). Ongezonde voeding speelt hierin een grote rol: het is na roken de belangrijkste oorzaak van vermijdbare ziekten en draagt voor 8,1% bij aan de totale ziektelast in Nederland (RIVM, Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018). Overgewicht, vaak het gevolg van ongezonde eetgewoonten, is verantwoordelijk voor 3,7% van deze ziektelast.
Goede voeding helpt het immuunsysteem sterk te houden, bevordert een gezond gewicht en ondersteunt herstel bij ziekte. Studies van onder meer de Wageningen Universiteit en de Maastricht University laten zien dat met voedings- en leefstijlinterventies en gepersonaliseerde voeding aanzienlijke gezondheidswinst te behalen is.
Deze onderzoeken onderstrepen het belang van voeding in het versterken van het immuunsysteem, het bevorderen van een gezond gewicht en het ondersteunen van herstel bij ziekte.
Bovendien speelt voeding een essentiële rol in het voorkomen van complicaties en verwante aandoeningen. Zo zijn mensen met diabetes type 2 gevoeliger voor hart- en vaatziekten, terwijl obesitas het risico op onder meer kanker vergroot. Het verhogen van de kwaliteit van de voeding kan volgens verschillende internationale studies zorgen voor vier tot zelfs tien extra gezonde levensjaren, afhankelijk van de huidige voedingsstatus, bijvoorbeeld door meer volkoren granen, noten, groenten en fruit te eten en rood vlees en suikerhoudende dranken te vermijden.
Gezondheid is niet alles,
maar zonder gezondheid is alles niets.
Arthur Schopenhauer
Wat is de invloed van voeding op je gezondheid?
De invloed van voeding op je gezondheid werkt op meerdere niveaus. Ten eerste leveren macro- (vetten, eiwitten, koolhydraten) en micronutriënten (vitamines, mineralen) de bouwstoffen en energie die ons lichaam nodig heeft. Evenwichtige voeding helpt:
- Het immuunsysteem versterken: Een tekort aan voedingsstoffen als vitamine D, ijzer, foliumzuur en zink kan het risico op infecties en ziekte vergroten.
- Een gezond gewicht behouden: Te veel calorieën (vooral uit suikerrijke, vetrijke en sterk bewerkte producten) zorgen voor gewichtstoename, wat weer leidt tot obesitas en tal van gevolgen voor hart, bloedvaten en organen.
- Chronische ontsteking verminderen: Ultra-bewerkte producten, te veel rood en bewerkt vlees en transvetten dragen bij aan chronische laaggradige ontstekingen die een fundament vormen voor welvaartsziekten als diabetes en hart- en vaatziekten.
- Weefselherstel en bescherming: Antioxidanten uit groente, fruit en noten beschermen cellen en bevorderen herstel na ziekte. Vezels stimuleren een gezonde darmflora, die steeds vaker in verband wordt gebracht met immuniteit en mentale gezondheid.
- Vitale functies ondersteunen: Voeding levert stoffen die nodig zijn voor de aanmaak van hormonen, enzymen en neurotransmitters, nodig voor onder andere concentratie, energieniveau, stemming en slaap.
Wetenschappelijk onderzoek onderschrijft steeds meer het belang van persoonlijke, op maat gemaakte voedingsadviezen. De invloed van voeding op je gezondheid kan daarmee verder geoptimaliseerd worden, bijvoorbeeld bij ziektepreventie of herstel.
Het voedsel dat je eet, kan de veiligste en krachtigste vorm van medicijn zijn,
maar ook de langzaamste vorm van gif.
Ann Wigmore
Welke voeding is het beste voor een goede gezondheid?
Internationale en Nederlandse gezondheidsinstanties adviseren een overwegend plantaardig, onbewerkt en gevarieerd voedingspatroon. Dit betekent niet dat dierlijke producten geweerd hoeven worden, maar plantaardige voedingsmiddelen krijgen de voorkeur.
Welke voeding kan je beter vermijden?
De volgende voedingsproducten kun je beter mijden wanneer je het risico op chronische ziekten wilt verminderen:
- Suikerrijke voeding en frisdrank: leidt snel tot overmatige calorie-inname, verhoogt de kans op obesitas, diabetes type 2 en tandbederf. Wereldwijd wordt overmatig gebruik van suiker in verband gebracht met miljoenen gevallen van chronische ziekte.
- Transvetten en veel verzadigd vet: in snacks, gebak, fastfood, sommige margarines; verhogen het risico op hart- en vaatziekten. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zorgt het beperken van transvetten jaarlijks voor honderdduizenden minder doden.
- Ultra-bewerkte voedingsmiddelen: bevatten vaak te veel zout, suiker, verzadigd vet en weinig voedingswaarde. Niet zelden zorgen deze producten voor meer dan 50% van de dagelijkse calorie-inname in westerse landen, terwijl ze de kans op chronische ziekten aanzienlijk verhogen.
- Te veel rood en verwerkt vlees: regelmatig grote hoeveelheden rood (rund, varken, lam) en bewerkt vlees (worst, bacon, vleeswaren) zijn geassocieerd met een hoger risico op diverse vormen van kanker (dikke darm) en hartziekten.
- Alcohol: verhoogt het risico op kanker, leverziekte, hart- en vaatziekten, zelfs bij matig gebruik. Alcohol wordt steeds meer gezien als ‘niet gezond’, ook niet met mate.
Eten is kunst,
en jij bent de kunstenaar.
Onbekend
De rol van gezonde voeding bij het voorkomen van ziekten
Een gezond voedingspatroon is een van de krachtigste wapens in de preventie van chronische ziekten. Tal van grote epidemiologische studies tonen een lager risico aan op onder andere:
- Hart- en vaatziekten: door voldoende groente, fruit, noten, volle granen en gezonde vetten te eten en zout en verzadigd vet te beperken, daalt het risico op hoge bloeddruk en vaatproblemen met tientallen procenten.
- Diabetes type 2: een vezelrijk, matig-calorisch dieet, veel onbewerkte producten en weinig suiker kunnen het ontstaan van diabetes type 2 tot wel 60% verlagen (DPP-studies en meta-analyses).
- Kanker: Volgens Wageningen University & Research en internationale organisaties zoals het Wereld Kanker Onderzoek Fonds kan gezonde voeding het risico op bepaalde kankersoorten (vooral dikke darm, borst) verlagen.
- Obesitas: ongeveer 50% van de volwassen Nederlanders heeft overgewicht, vaak veroorzaakt door te veel energierijke, bewerkte voeding en te weinig beweging. Obesitas verhoogt het risico op diabetes, hartziekten en diverse vormen van kanker.
- Darmgezondheid: vezelrijk eten, vooral uit groente, fruit, peulvruchten en volle granen, ondersteunt de darmflora, bevordert de spijsvertering en verlaagt het risico op darmaandoeningen.
Het risico op chronische ziekten kun je dus aanzienlijk beïnvloeden door je voedingspatroon.
Zorg goed voor je lichaam.
Het is de enige plek waar je kunt leven.
Jim Rohn
Wat zegt de wetenschap over voeding en gezondheid?
De invloed van voeding op je gezondheid is doorgaans heel groot, al varieert de exacte impact afhankelijk van iemands leefstijl, genetische aanleg en omgeving. Belangrijke wetenschappelijke bevindingen zijn:
- Eetpatronen met veel groenten, fruit, volkoren granen, peulvruchten en weinig bewerkt voedsel zijn wereldwijd geassocieerd met een langer, gezonder leven. Diëten als het mediterraan dieet en de aandoeningsgerichte Nordic dieet laten consistente gezondheidswinst zien.
- Het vervangen van verzadigd vet door onverzadigd vet verlaagt het LDL-cholesterol (‘slechte’ cholesterol) en dus het risico op hart- en vaatziekten. Dit is aangetoond in grote langlopende studies.
- Overmatige inname van suiker en geraffineerde koolhydraten is een van de belangrijkste oorzaken van de wereldwijde stijging van obesitas en diabetes type 2.
- Trends zoals intermittent fasting en ketogeen dieet laten gezondheidsvoordelen zien voor specifieke groepen, maar het langetermijneffect is minder goed onderbouwd dan die van de klassieke gezonde voedingspatronen.
- Wetenschappelijke inzichten veranderen continu. Zo worden regelmatig nieuwe verbanden gevonden tussen voeding, het microbioom (darmbacteriën) en gezondheid.
Gezondheid gaat niet over het gewicht dat je verliest,
maar over het leven dat je wint
Dr. Josh Axe
Voedingsadviesmodellen: Schijf van Vijf & Voedingsdriehoek
In Nederland gebruiken we de Schijf van Vijf (Voedingscentrum) en in Vlaanderen de Voedingsdriehoek (Gezond Leven). Beide modellen adviseren:
- Meer plantaardig en minder dierlijk voedsel
- Onbewerkt en gevarieerd eten
- Zo min mogelijk ‘lege calorieën’ (snacks, frisdrank, snoep)
- Bewust omgaan met portiegrootte en eten met aandacht
De Schijf van Vijf bestaat uit vijf vakken: Groente & Fruit, Brood, graanproducten & aardappelen, Vlees, vis, peulvruchten, ei, noten & zuivel, Smeer- & bereidingsvetten en Dranken. Een dagmenu bestaat uit producten uit elk vak, met de nadruk op volkoren, groente, fruit, peulvruchten, weinig rood vlees en een minimum aan bewerkte producten. Wereldwijd zijn vergelijkbare modellen opgezet, zoals de ‘Eatwell Plate‘ in het VK en de ‘Mediterrane Food Pyramid‘.
Net als de wetenschap zijn ook de gehanteerde voedingsrichtlijnen geen star gegeven.
In 2019 publiceerde Health Canada haar vernieuwde Canada’s Food Guide, waarin de nadruk ligt op plantaardige voeding, voldoende water drinken, en het vermijden van sterk bewerkte producten. De Canadese voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op de “schijf van drie” (koolhydraten, eiwitten en vetten), benadrukken het belang van onbewerkte voeding en lieten als eerste land zuivel weg uit de aanbevelingen. Deze richtlijnen markeerden een breuk met eerdere aanbevelingen waarin zuivel en vlees een prominente rol speelden.
Schijf voor Life is een initiatief van Nederlandse diëtisten. De organisatie geeft een voedingsadvies dat aansluit op klimaat-, milieu-, en gezondheidsdoelen. Het gaat hierbij uit van een 100% plantaardig voedingspatroon. De Voedings Schijf laat zien welke productgroepen er in een plantaardig voedingspatroon nodig zijn. De grootste vakken zijn toebedeeld aan groenten en volkoren granen (inclusief aardappelen), gevolgd door fruit, peulvruchten (inclusief tofu, tempeh, plantaardige zuivel en vleesvervangers) en noten (met zaden en pitten). Supplementen als vitamine D en B12 zijn in de schijf opgenomen.
Goede voeding zorgt voor gezondheid op alle vlakken van ons bestaan.
Alle onderdelen zijn met elkaar verbonden.
T. Colin Campbell
Voedingsadvies internationaal en trends
Wereldwijd stellen organisaties als de WHO en de Europese Voedselveiligheidsautoriteit nagenoeg dezelfde voedingsrichtlijnen op. Minder suiker, zout en verzadigd vet, meer plantaardige voeding en vezels, een minimum aan alcohol en tabak – dat is de rode draad. Opvallend is de aandacht voor duurzaamheid: minder vlees en meer plantaardig eten is goed voor zowel gezondheid als milieu. Steeds meer landen verwerken deze boodschap ook in hun nieuwe voedingsvoorlichting.
Wat is er te zeggen over de relatie tussen voeding en gezondheid
Voeding en gezondheid zijn complex, maar de hoofdlijn is duidelijk: eet vooral plantaardig, gevarieerd en onbewerkt. Zo houd je jouw lichaam gezond, verklein je de kans op ziekten en voel je je fitter en energieker.
Benieuwd hoe je dat vertaalt naar je dagelijkse bord?
Tijdens de voedingsretraites in De Imme ga je zelf aan de slag. Je leert, proeft en ervaart wat gezonde voeding voor je doet – met volop inspiratie voor thuis. We koken samen, duiken in de theorie, en je ontdekt wat voor jóu werkt en waardevol is. Geen moeten, wel nieuwsgierigheid. In een ontspannen sfeer, midden in de natuur, met verse ingrediënten en heldere uitleg.
De grootste rijkdom is gezondheid.
Vergilius
Kennis vergaren is stap één
Jezelf inspireren tot daden stap twee.
Ontdek de kracht van voeding – in een weekend voor jezelf
Ontdek je eigen weg
nieuwsgierig, onderzoekend en afgestemd op jouw lichaam
Zoek je inspiratie?
Wees van harte welkom op een van onze voedingsretraites
Heb je een vraag?
Wij helpen je graag verder